Dipol yapalım

Dipol yapalım

Haydi Dipol Anten Yapalım, ama kaçmayın "iverted v" de yapacağız

Bir telsiz veya alıcı sisteminde, en az alıcı kadar hatta alıcıdan belki de daha önemli olanın antenin konumu ve yapısı olduğunu söyleyebiliriz. Elimizdeki en iyi verici veya alici, anten uygun olmadığı takdirde bir ise yaramayacaktır.

Antenler, her ne kadar "pasif" eleman olarak tanımlansa da, örneğin fiziki engeller arkasına yerleştirilen bir antenin yayın alanının önünün kesilmesi veya vericiden gelen sinyalin bir yönde odaklanarak yansıtılması ile istenilen noktada en çok yayın şiddeti elde edilmesi gibi özellikleri dikkate alındığında, aktif birer pasif eleman olarak tanımlanabilir.

Çevremizde daha çok gördüğümüz "çubuk" antenler, yani vertikal antenler, bütün yönlere eşit şiddette, bir daire gibi sinyal yayar. Bu özelliğinden dolayı, normal koşullar altında iyi sonuç vermekle beraber, istenilen noktaya erişememesi de sözkonusu olabilmektedir.

Bulunduğunuz nokta ile haberleşmek istediğimiz diğer nokta arasındaki mesafe, vertikal antenin yayın alanı dışında kaldığında, ister istemez başka çözümler aramamız gerekiyor. Bir linear yükseltici ile çıkış gücümüzü arttırabiliriz. Dairesel biçimdeki yayın alanımızı genişletmiş ve haberleşmek istediğimiz noktaya ulaşmış olacağız, ancak gözardi etmememiz gereken sonuçlarının da bilincinde olmamız gerekir.

Vertikal bir antenle gücümüzü arttırarak görüşme yaptığımızda, haberleşmede bulunmak istemediğimiz  noktaya da ayni şiddette sinyal yayarak, bir anlamda çevresel hem de radyo manyetik kirlenmeye neden olmamız, diğer yandan da yüksek çıkış gücünü elde etmek için daha fazla elektrik enerjisi tüketiyor olmamız durumuyla karşı karşıyayız.

Bilinçli ve çevresine saygı gösteren  CB Halk Bandı - Amatör telsizciler olarak, bu noktayı da gözönünde tutmamız gerektiğini düşünüyorum.

Mümkün olduğunca az enerji harcayarak, daha uzak noktalarla haberleşme düşüncemizi, yönlü antenlerle gerçekleştiriyoruz. Adından da anlaşılacağı üzere bu tip antenler, vericimizinin yayın gücünü belirli bir noktaya yoğunlaştırarak iletmemizi sağlıyor. Çevremizden duyduğumuz isimleriyle yagiler, quad, beamler veya dipol antenler, yönlü antenin türevleridir.

Yönlü antenlerin en basit, temel biçimi, dipol antenlerdir. Gerek maliyetinin düşük olusu, gerek neredeyse her yerde uygulanabilir olusu, yönlü anten kullanmak isteyenlerin dipol anten ile ilk denemeler yapmasını sağlıyor.

Dipol, sözcük anlamı ile iki kutup anlamına geliyor. Ya da iki uç. Buradan da aslında dipol antenimizin özelliğini kavrayabiliriz. İki uçlu tel. Elbette tam olarak bu değil.

Yapımı için gereken malzemeler, oldukça kolay sağlanabilecek cinsten. Bir miktar tel, 6 adet izolatör. Hepsi bu.

Dipol antenin kendisi aslında iki parça telden oluşuyor. Frekansımıza bağlı olarak iki parça teli bir çizgi seklinde birbirine bağlayacak ve araya da vericimizden/alıcımızdan gelen kabloyu bağlayacağız. SWR ayarlaması yapabilmek amacıyla her bir telin boyunu yaklaşık 5-10 cm uzun tutmakta yarar var. Duruma göre izolatörde katlanabilecektir. Aşağıdaki sekil, daha kolay anlaşılmasını sağlayacaktır.

 

Dipol Anteni Anlamak 

Şekilden de görüldüğü üzere, dipol anten için eşit uzunlukta iki tele ihtiyacımız var. Elbette ki her iki parçanın iki ucunun yalıtılması gerekiyor.

Anteni kullanacağımız frekansa göre dipol boylarını ayarladıktan, her bir ucu, yani toplam 4 ucu izole ettikten sonra, dipolü mümkün olduğunca yüksek bir yere ve görüşeceğimiz istasyonun bulunduğu yöne bakacak şekilde asmamız gerekiyor. Hedef istasyon, antene dik açı ile bakan yönde olacak. Söyle ki:

                  Istasyon
 
 

    0---------------------------------0  Dipol

Dipol antenimizi, yüksekçe iki nokta arasına germemiz gerekiyor. Bunun için, iki agaçtan yararlanabileceğimiz gibi, bir binanın terasındakı direkler arasına da gerebiliriz. Tabii ki dipolümüzü oluşturan iki teli doğrudan bu noktalara bağlamayacağız. Bunun için en azından bir metrelik bir gergi teli daha kullanmamız gerekiyor.

Sonuç olarak dipolümüzün şekli söyle oluyor:

   0---0------------------------------------0--0--------------------------------0-------------0
    gergi          dipol 1                 tutturma                dipol 2                   gergi

Diyelim ki iki direk arasına geriyoruz:

I                                                                                                                  I
I-0-----0------------------------------0--0----------------------------------0--------0-----I
I                                                                                                                  I
I                                                                                                                  I
I                                                                                                                  I

Dipol antenimizi böylece hazırladık ve iki nokta arasına gerdik. Anten kablosuna baglantısını yapmaya geldi sıra. Anten kablosundan iki uç geliyor. Bunlardan birini "dipol 1" e diğerini "dipol 2"ye bağlayacagız.

Bu noktada, anten ve kablo empedansının mutlak uyumlu kılınması için bir "gamma match" devresi oluşturulup, besleme ucuna takılabilmesinin gerekeceğini söylemekte yarar var. Ancak, bu şekilde hazırladığımız antenin de iyi sonuçlar vereceğini belirteyim.

Ölçüler ?

Anten yapımında en can alici noktaya geldik diyebiliriz. Buraya kadar, ölçüp biçtiğimiz antenin birleştirilmesi ve takılmasına değindik. Ancak, antenin kendisinin ölçülerine değinmedik.

Böyle yapmamın özel bir nedeni var elbette. Bir çok arkadaşımız, öncelikli olarak CB halk telsizi bandında kısa dalga çalışabildiğinden, ağırlıklı olarak 27 Mhz için anten tasarlamak istiyor.

Ayni gerekçe yapacağı antenin hem 27.555 Mhz hem de örneğin 28.400 Mhz çevresindeki frekanslarda uyumlu olmasını arzuluyor. İki frekans arasındaki açıklık, her iki frekansta da antenin en uygun SWR çalışmasına olanak vermiyor. Her zaman için de en düşük SWR beklentisinin çok doğru olmadığını belirtmek isterim.

Amatör telsizcilere ayrılan frekanslar incelendiğinde, bunların katlanarak arttığı görülecektir, 7, 14, 21 ve 28 gibi. Bunun sonucu olarak, örneğin en yüksek dalga boyuna sahip 7 Mhz için yapılan veya edinilen anten, 14, 21 ve 28 Mhz bantlarında da uygun çalışma olanağı sağlayacaktır. 27 Mhz bandı, amatör telsiz bandı olmadığından, ayrıca anten yapmak gerekecek.

Elbette başka bir alternatif de, anten tuner kullanmaktır. Alici vericimiz, seçilen frekansa göre gerekli ayarlamaları yaparak, belki de bu frekans için tasarlanmamış olan anten ile düşük SWR elde ederek çalışmamıza olanak verecektir.

Bütün bu noktalar dikkate alındığında, örneğin 27,5 veya 28,0 ya da 28,4 Mhz esas alınarak tasarlanacak anten ile esas alınan frekans çevresinde çalışmaya gidilmesi gerekecek. Örneğin antenimiz, 27,5 Mhz çevresinde en az SWR ile çalışıyorsa, bu frekansın hemen altı veya üstündeki frekanslarda çalışabiliriz.

Çalışacağımız frekansa anten tasarımı için, antenimizin boyunu çok kabaca su şekilde hesaplayacağı:

m=300 000 x frekans

Örnek:   m= 300 000 * 27.555 = 10.88 metre

Burada çıkan sonuç, 27.555 Mhz frekansında kullanılacak tam dalga antenin boyunu göstermektedir. Yarim dalga boyu uzunluğundaki antenlerle çalışacağımızdan, bu rakamı tekrar ikiye bölmek gerekecek.

yarım dalga= 5.44 metre

Teknik konulara iyice girmeden, anten tasarımı için bir de katsayımız olduğunu bilelim. Genel olarak 0.95 kullanılmaktadır katsayı olarak.

m=300 000 * frekans x 0.95

Buna göre anten boyu   m=300 000 * 27.555 x 0.95= 10.34 tam dalga boyu
                                                                                5.17 yarım dalga boyu.

Buna göre, 27.555 Mhz civarında çalışacaksak, her bir dipolün boyunun toplam  boyunun 5.17 metre uzunluğunda olması gerekiyor. Her bir dipol parçasının boyu da bunun yarısı olan 

---0------0----------------------------------0-0---------------------------------0-----0-------
              I -----------2,58 m---------------I   I----------2,58 m-------------------I
 

Sonuç olarak, 27.555 Mhz civarında çalışacak  dipol antenimiz için,  dipolün toplam boyunun 5.17 metre uzunluğunda olacagını görüyoruz. SWR ayarı için 5 cm pay bıraktığımızda, 2,85 metrelik iki adet tele ihtiyacımız olacak. İki dipolümüz olacağına göre toplam tel ihtiyacımız 5,17 metreyi geçmeyecektir.

Önemli Not: Her bir dipol parçasını üç beş cm uzun tutmayı ihmal etmeyin. Ne deniyordu? Teli kısaltmak mümkün, ama uzatmak değil (tek parça olarak).

Ayrıca ihtiyaç duyduğumuz malzemeler arasında 6 adet izolatör de bulunmaktadır.

Başarılar dileğiyle